Alcoholisme is een ziekte
Chronisch alcoholisme
Alcoholisme kan gedefinieerd worden als een chronische hersenziekte. Als je regelmatig veel alcohol drinkt dan kunnen er na verloop van tijd psychologische, lichamelijke en neurologische veranderingen optreden. Deze veranderingen gebeuren geleidelijk en zijn in fases op te delen.
Fases van alcoholgebruik
- Aanvankelijk geeft het drinken van alcohol een prettig euforisch gevoel. Je maakt makkelijk contact met anderen en de alcohol verhoogt het saamhorigheidsgevoel.
- Na verloop van tijd treedt er gewenning op. Je hebt steeds meer alcohol nodig om normaal te kunnen functioneren of om hetzelfde effect te bereiken.
- Door de toename van alcoholgebruik vermindert je oordeelsvermogen. Je ervaart de wereld anders en je bent niet meer goed te volgen door anderen. Je hebt de neiging om het drinken te bagatelliseren terwijl het hoge alcoholgebruik voor de mensen om je heen een belangrijke reden van zorg is.
- Uiteindelijk is er volledig controleverlies over het drinken. Dit uit zich bijvoorbeeld in het verzinnen van excuses om meer te kunnen drinken of het steeds vroeger op de dag starten met drinken. In deze fase is er vaak sprake van slechte zelfzorg.
Definitie van alcoholisme
De termen alcoholisme, alcoholverslaving en problematisch alcoholgebruik worden door elkaar gebruikt maar de officële term hiervoor is problematisch alcoholgebruik.
Problematisch alcoholgebruik is volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM) van de American Psychiatric Association de officiële medische term voor herhaald alcoholgebruik dat klinisch statistisch verantwoorde stoornissen veroorzaakt en een onvermogen om verantwoordelijkheden te dragen.
Volgens deze definitie is een alcoholist dus iemand die gedurende langere tijd te vaak en teveel drinkt en daardoor problemen ervaart. Meestal is een alcoholist ook lichamelijk afhankelijk van alcohol en ervaart een alcoholist ontwenningsverschijnselen bij het stoppen.
Zie ook Criteria van een alcoholverslaving.
Oorzaken van alcoholisme
Verschillende oorzaken kunnen een rol spelen bij het ontstaan van een alcoholverslaving. Doorgaans is het een combinatie van erfelijke factoren en factoren uit de omgeving.
Algemene oorzaken
- Sommige mensen hebben genetisch meer aanleg om verslaafd te raken dan anderen.
- De beschikbaarheid van alcohol kan bijdragen aan een verslaving, bijvoorbeeld bij mensen die werken in de horeca.
- Psychologische factoren waaronder stress kunnen bijdragen aan meer alcoholgebruik.
- Vrienden kunnen een rol spelen bij overmatig alcoholgebruik, bijvoorbeeld wanneer vrienden onderling overmatig drinkgedrag stimuleren of bij het uitgaan in grote groepen.
- Meer mannen dan vrouwen zijn verslaafd aan alcohol en een alcoholverslaving komt ook meer voor onder hoog opgeleide mensen.
Oorzaken bij jongeren en jongvolwassenen
- Ouders bieden alcohol aan of hebben zelf een overmatig drankgebruik.
- Veel jongeren en jongvolwassenen die studeren drinken overmatig.
- Veel jongeren hebben een positief verwachtingspatroon van de effecten van alcohol.
Oorzaken bij 50-plussers
- Rol- en identiteitsverlies kunnen een rol spelen bij het ouder worden waardoor iemand meer gaat drinken.
- Leefstijl hangt vaak samen met een hoog alcoholgebruik. Zo drinken 50+ sporters vaak minder dan hun leeftijdsgenoten, terwijl rokers juist vaker en meer drinken.
Bron: RIVM Factsheet Determinanten Problematisch Alcoholgebruik.
Kun je nog stoppen met alcohol?
Ervaar je dat je steeds vaker een drankje nodig hebt om te ontspannen of drink je regelmatig net even te lang door? Zijn er nog periodes dat je niet drinkt of worden deze steeds minder? Ervaar je ontwenningsverschijnselen bij het stoppen met alcohol? Een alcoholverslaving is een chronische ziekte die langzaam je leven kan insluipen. Het is dan een belangrijke stap om te erkennen dat je problemen ervaart door alcohol en dat je hulp nodig hebt. The Home Clinic kan je hierbij ondersteunen.
Bij The Home Clinic kun je een online detox volgen zodat je geen of nauwelijks ontwenningsverschijnselen ervaart bij het stoppen. De duur van een detox is gemiddeld 1 tot 2 weken. Daarnaast biedt The Home Clinic psychologische interventies zodat je ook voor de langere termijn tools ontwikkelt om alcoholisme het hoofd te bieden.
0294 450 186
Typisch gedrag van een alcoholist
Eén van de eerste signalen waaraan je alcoholisme kunt herkennen is verandering in het gedrag. Een alcoholist is de controle over het alcoholgebruik kwijt en voelt een oncontroleerbare drang om te drinken. Bij langdurig alcoholgebruik kunnen de hersenen echter beschadigd raken en dit heeft invloed op het gedrag en de persoonlijkheid.
Signalen van gedragsverandering
- Ontkenning: alcoholisten vermijden het gesprek over alcohol en zijn geneigd om het hoge alcoholgebruik te ontkennen of te verbergen.
- Hoog ziekteverzuim: veel alcoholisten komen te laat op het werk of melden zich regelmatig ziek vanwege de katers.
- Tolerantie: bij regelmatig alcoholgebruik treedt er gewenning op. De drinker kan steeds meer drinken zonder onder invloed te raken.
- Verwaarlozen van omgeving: de drank wordt steeds belangrijker en de alcoholist heeft niet veel belangstelling meer voor zijn of haar omgeving.
- Concentratie- of geheugenproblemen: overmatig alcoholgebruik kan de hersenen beschadigen waardoor belangrijke functies zoals het geheugen verstoord raken.
- Prikkelbaarheid en instabiele emoties: overmatig alcoholgebruik vermindert de impulsbeheersing waardoor iemand sneller emotioneel of agressief gedrag kan vertonen. Tegelijkertijd staat bij een kater prikkelbaarheid op de voorgrond. Op momenten dat er niet gedronken wordt is de alcoholist bijvoorbeeld chagrijnig, snel boos of geïrriteerd.
- Uiterlijke kenmerken: Veel alcoholisten worden mager of juist dikker, krijgen wallen en een grauwe huid. Soms kunnen ook rode bloedvaatjes ontstaan op het gezicht.
Waarom alcoholisme een ziekte is
Te veel drinken beïnvloedt het beloningssysteem van de hersenen. Wanneer je alcohol drinkt dan wordt er dopamine afgegeven in je hersenen, waardoor je je prettig gaat voelen. Wanneer je te vaak drinkt dan passen je hersenen zich aan en geven steeds minder dopamine af. Het beloningssysteem in je hersenen verandert, je gaat je minder gelukkig voelen en je krijgt steeds meer trek in alcohol met als gevolg een alcoholverslaving.
Op hersenscans kun je de biologische impact van chronisch alcoholgebruik zien. CT-scans hebben aangetoond dat atrofie, of het verkleinen van hersencellen, vaak voorkomt in de hersenen van alcoholisten. De eerste schade treedt op in de frontale kwab van de hersenen, het deel achter het voorhoofd dat verantwoordelijk is voor geheugen, besluitvorming, gedrag en het karakter van iemand. Deze veranderingen hebben invloed op hoe je je voelt, hoe je beslissingen neemt en hoe je je gedraagt.
Andere hersenscans hebben aangetoond dat onderdelen van het zenuwstelsel en de hersenstam beschadigd raken door alcohol. Dit is de reden dat veel alcoholisten moeite hebben met het oplossen van problemen en het in bedwang houden van emoties. De scans hebben ook verschillen aangetoond in elektrische activiteit bij mensen die afhankelijk zijn van alcohol en die alcoholonttrekkingsverschijnselen doormaken tegenover gezonde mensen.
Criteria van een alcoholverslaving
Binnen de verslavingszorg worden de termen alcoholmisbruik, alcoholafhankelijkheid en problematisch alcoholgebruik gebruikt om de ernst van alcoholverslaving aan te duiden. Alcoholmisbruik is een term voor het op een onveilige en onverantwoorde manier drinken van alcohol. Bij alcoholafhankelijkheid wordt verwezen naar de lichamelijke afhankelijkheid met ontwenningsverschijnselen wanneer de alcohol wordt gestopt of verdwijnt uit het bloed. Alcoholafhankelijkheid en alcoholmisbruik zijn inmiddels vervangen door de term problematisch alcoholgebruik, waarbij er een onderscheid wordt gemaakt tussen matig en ernstig.
Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) kan problematisch alcoholgebruik geclassificeerd worden als mild, matig of ernstig afhankelijk van het aantal criteria waaraan iemand voldoet.
Iemand met een milde aandoening voldoet aan 2 of 3 criteria, iemand met een matige aandoening voldoet aan 4 tot 5 criteria en bij een ernstige vorm van problematisch alcoholgebruik voldoet iemand aan 6 of meer criteria.
Stoornis in het Gebruik van Alcohol
Criteria volgens DSM-5
- Je gebruikt vaak alcohol in grotere hoeveelheden of langer dan de bedoeling was.
- Het lukt je niet om het alcoholgebruik te minderen.
- Je besteedt veel tijd aan het drinken of het herstellen van alcohol.
- Je hebt een sterke hunkering naar drank.
- Door het alcoholgebruik kun je niet meer voldoen aan belangrijke verplichtingen op je werk, school of thuis.
- Je blijft alcohol gebruiken ondanks terugkerende sociale of interpersoonlijke problemen. Deze problemen worden veroorzaakt of verergerd door de effecten van alcohol.
- Vanwege het alcoholgebruik besteed je minder tijd of ben je gestopt met belangrijke sociale, beroepsmatige of vrijetijdsactiviteiten.
- Er is sprake van terugkerend alcoholgebruik in situaties waarin dit fysiek gevaar oplevert.
- Je blijft alcohol gebruiken, ook al weet je dat er blijvende of terugkerende lichamelijk of psychische problemen zijn die waarschijnlijk veroorzaakt of verergerd zijn door de alcohol.
- Er is sprake van tolerantie. Bij tolerantie heb je behoefte aan steeds meer alcohol om het gewenste effect te bereiken of heb je een duidelijk verminderd effect bij dezelfde hoeveelheid alcohol.
- Je hebt last van ontwenningsverschijnselen als je stopt met drinken of je gebruikt alcohol om ontwenningsverschijnselen te verlichten of te voorkomen.
Stoornis in het Gebruik van Alcohol
Criteria volgens DSM-5
- Je gebruikt vaak alcohol in grotere hoeveelheden of langer dan de bedoeling was.
- Het lukt je niet om het alcoholgebruik te minderen.
- Je besteedt veel tijd aan het drinken of het herstellen van alcohol.
- Je hebt een sterke hunkering naar drank.
- Door het alcoholgebruik kun je niet meer voldoen aan belangrijke verplichtingen op je werk, school of thuis.
- Je blijft alcohol gebruiken ondanks terugkerende sociale of interpersoonlijke problemen. Deze problemen worden veroorzaakt of verergerd door de effecten van alcohol.
- Vanwege het alcoholgebruik besteed je minder tijd of ben je gestopt met belangrijke sociale, beroepsmatige of vrijetijdsactiviteiten.
- Er is sprake van terugkerend alcoholgebruik in situaties waarin dit fysiek gevaar oplevert.
- Je blijft alcohol gebruiken, ook al weet je dat er blijvende of terugkerende lichamelijk of psychische problemen zijn die waarschijnlijk veroorzaakt of verergerd zijn door de alcohol.
- Er is sprake van tolerantie. Bij tolerantie heb je behoefte aan steeds meer alcohol om het gewenste effect te bereiken of heb je een duidelijk verminderd effect bij dezelfde hoeveelheid alcohol.
- Je hebt last van ontwenningsverschijnselen als je stopt met drinken of je gebruikt alcohol om ontwenningsverschijnselen te verlichten of te voorkomen.
Type alcoholist
Bij alcoholisme wordt al snel gedacht aan mensen die elke dag grote hoeveelheden alcohol drinken. Dit beeld kan echter misleidend zijn als mensen kijken naar het eigen alcoholgebruik of dat van een naaste. Beter is daarom te kijken of er nog controle is over het alcoholgebruik. Kun je je houden aan je voornemen om bijvoorbeeld niet meer te drinken dan 1 glas wijn bij het eten of merk je dat dat steeds meer moeite kost?
Bij een alcoholverslaving raak je de controle over het alcoholgebruik kwijt. Je ervaart een oncontroleerbare drang om te drinken en het is moeilijk om te stoppen met drinken. Iedereen kan verslaafd raken aan alcohol en er bestaat dus geen 'typische' alcoholist.
Desondanks kan het helpen om aan de hand van de functie van het gebruik en de leeftijd een indeling te maken in drinkgedrag, namelijk dat van de jonge drinker, de sociale drinker, de functionele drinker en de chronische drinker. Deze indeling ondersteunt de keuze van behandeling omdat het drinkgedrag van de alcoholist hieraan gekoppeld kan zijn.
De jonge drinker gebruikt alcohol vaak in grote hoeveelheden tegelijk afgewisseld met perioden van minder alcoholgebruik (binge-drinking). Hierbij is een verhoogd risico op gevaarlijk of antisociaal gedrag. De jonge drinker heeft het meeste baat bij een behandeling samen met leeftijdsgenoten.
De functionele drinker gebruikt alcohol vaak als medicatie tegen angst of depressie en heeft de meest effectieve behandeling als naast de verslaving ook de andere aanwezige problemen tegelijk worden behandeld.
De sociale drinker drinkt op gezellige momenten samen met anderen en heeft meestal voldoende controle over het gebruik. Bij controleverlies wordt er toch vaker of meer gedronken dan gepland en kan een milde tot matige alcoholverslaving ontstaan. De sociale drinker heeft het meest aan een behandeling die zijn of haar leven zo min mogelijk verstoort en de partner betrekt.
De chronische drinker is meestal van middelbare leeftijd en kampt al jaren met een alcoholverslaving. Vaak lukt het stoppen met alcohol niet (meer) maar kan er nog wel veel gezondheidswinst bereikt worden met kleinere stapjes in de behandeling. De chronische drinker haalt het meeste effect uit een klinische behandeling, waarbij een verslavingskliniek dagelijkse structuur en houvast kan bieden.
Alcoholisme behandelen
De primaire behandeling bij alcoholisme is cognitieve gedragstherapie. Deze therapie leert alcoholisten om emoties onder controle te houden, om te gaan met stress en tegenslag en de juiste beslissingen te nemen om terugval te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om tijdens de detoxificatie, doorgaans de eerste 1 tot 3 weken na het stoppen met alcohol, te monitoren op ontwenningsverschijnselen en als dat nodig is te onderdrukken met medicatie. Hiervoor is medische begeleiding door een verslavingsarts noodzakelijk. De arts kan ook medicatie voorschrijven om de hunkering naar alcohol te onderdrukken.
Bij mensen met ernstige stoornissen in alcoholgebruik kunnen medicijnen zoals Disulfiram of Acamprosaat helpen bij het herstel, maar geen enkele medicijn kan alcoholverslaving volledig genezen.
Na langdurige onthouding vertonen de meeste mensen een verbeterde werking van de hersenen en een verbeterde besluitvorming. Net als diabetici die leren om te gaan met hun aandoening, kunnen personen met een alcoholverslaving vaardigheden leren om alcoholisme het hoofd te bieden en op lange termijn controle te behouden.
Bij The Home Clinic staat het aanleren van deze vaardigheden voorop in de behandeling. The Home Clinic biedt hiervoor een online traject met detoxificatie en cognitieve gedragstherapie waarbij gebruik wordt gemaakt van beeldbellen. De therapie is gebaseerd op C.R.A. (Community Reinforcement Approach), een wetenschappelijk gefundeerde behandeling waarbij het vinden van deze vaardigheden voorop staat. Hierbij kunnen belangrijke mensen in je leven, zoals een partner of familieleden, deelnemen aan de behandeling.